4/B’li işçinin iş sonu tazminatı
06/06/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Heyeti Kararı Eki Kontratlı İşçi Çalıştırılmasına Ait Asılların 7 inci hususunda şu karar yer almaktadır:
“Kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında kontratlı olarak çalıştırılan yabancı asıllı işçi ile haftalık çalışma saati müddeti 40 (kırk) saatin altında bulunan işçi (Milli Eğitim Bakanlığında norm takım sonucu ortaya çıkan öğretmen gereksiniminin takımlı öğretmen istihdamıyla kapatılamaması hallerinde mukavele ile çalıştırılacak öğretmenlerde 40 saat kuralı aranmaz) hariç olmak üzere, kurumunda fiilen, askerlik ve doğum dışında kesintisiz en az 2 hizmet yılını tamamlayanlardan;
a) (Değişik:22/11/2010-2010/1169) 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu yeterince daima tam iş göremezlik geliri, malüllük yahut yaşlılık aylığı bağlanması yahut toptan ödeme yapılması,
b) Hizmetlerine gerek kalmadığı için kontratının feshedilmesi yahut yenilenmemesi,
c) İlgilinin ek 6 ncı hususun ikinci fıkrası uyarınca mukaveleyi feshetmesi,
ç) İlgilinin işe alınma açısından gerekli olan niteliklerden rastgele birini sonradan kaybetmesi,
d) İlgilinin vefatı, hallerinden birinin vuku bulmasından ötürü hizmet mukavelesi sona erenlere, vazife yapmakta olduğu konum unvanı itibariyle, Devlet Memurları Kanununa nazaran girebilecekleri hizmet sınıfındaki tıpkı yahut gibisi takım unvanı temel alınarak hizmet yılı ve tahsil durumu birebir olan emsali çalışana 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu kararlarına nazaran bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesi fiyatını geçmemek üzere, kurumunda çalışılan her tam hizmet yılı için ayrılış tarihindeki hizmet mukavelesinde yazılı aylık brüt fiyat fiyatında iş sonu tazminatı ödenir. Bir yıldan artan mühletler için de, tam yıl için hesaplanan ölçüden o mühlete isabet eden fiyat kadar ödeme yapılır.
Bu tazminatın ödenmesinde; daha evvel iş sonu tazminatı, ikramiye ve kıdem tazminatı ile gibisi ödemelerde değerlendirilmiş müddetler dikkate alınmaz. İş sonu tazminatı ödemesinde dikkate alınmış müddetler kıdem tazminatı ile 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu kararları uyarınca ödenecek ikramiye hesabında kıymetlendirilmez. Vefat halinde, üstteki fıkra uyarınca hesaplanacak meblağ, ölenin yasal mirasçılarına ödenir.
Kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında kontratlı olarak çalıştırılan yabancı asıllı personelden; hizmetlerine gerek kalmaması yahut yaş haddi nedenleriyle mukavelesi fesh edilen yahut yenilenmeyenler, lokal toplumsal güvenlik mevzuatına nazaran emeklilik, malüllük yahut vefat nedeniyle ayrılanların iş sonu tazminatı konusunda, lokal mevzuata uyulmasının zarurî olmadığı durumlarda, Dışişleri ve Maliye Bakanlıklarının uygun görüşleri alınmak şartı ile mukavelelere karar konulabilir. Lakin bu yolla ödenecek iş sonu tazminatı fiyatı aralıksız olarak çalışılan her tam yıl için son aylık kontrat fiyatının %50’sini geçemez. Bir yıldan artan mühletler için de, tam yıl için hesaplanan ölçüden o mühlete isabet eden fiyat kadar ödeme yapılır.
Bu statüde çalışanların kontrat şartlarına uymaması nedeniyle kurum tarafından, mukavele asılları dışında rastgele bir nedenle çalışanlar tarafından, mukavelesinin feshedilmesi yahut yenilenmemesi hallerinde, iş sonu tazminatı ödenmez.
İş sonu tazminatı ödemelerinde emsal belirleme konuları ile uygulamada ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
İş sonu tazminatını alabilmenin ön şartı her halükarda en az 2 yıllık hizmetin bulunmasıdır. Danıştay 12. Dairesinin, hizmet kontratı fesih edilen yahut yenilenmeyen 4/B’linin, iş sonu tazminatı alabilmesi aynı kurumda çalışması gerektiğine yönelik ibareyi iptal ettiğini hatırlatalım. Mevzuya ait olarak haberimiz içintıklayınız.Yeni durum ile birlikte farklı kurumlarda geçse dahi 4/B’li statüde en az 2 yıllık hizmet müddeti bulunan kontratlı işçi iş sonu tazminatı almaya hak kazanacaktır.
4/B’li çalışanın kontratının kurumunca feshedilmesi?
Yukarıda geçen “b) Hizmetlerine gerek kalmadığı için mukavelesinin feshedilmesi yahut yenilenmemesi,” durumu işçiye değil kuruma verilmiş bir hak olup, hizmetine gerek kalınmayan yahut kontratı yenilenmeyen çalışanın en az 2 yıllık hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatına hak kazanacaktır.
Yine, “ç) İlgilinin işe alınma açısından gerekli olan niteliklerden rastgele birini sonradan kaybetmesi” halinde kurumunca kontratı feshedilen işçiye en az 2 yıllık hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatı ödenecektir.
Bu haller dışında, sözleşme şartlarına uymaması halinde kurumunca mukavelesi fesih edilen işçiye 2 yıldan fazla hizmeti dahi bulunsa iş sonu tazminatı ödenmeyecektir.
Memurlar.Net açıklaması: Kurumca kontratı feshedilen bir çalışanın Temellerde belirtilen yollarla tekrar kontratlı olarak atanması mümkün bulunmaktadır. Üstte belirtildiği üzere Danıştay hizmetin “hizmetin kesintisiz olması gerektiği” ibaresini iptal etmiştir. Sözleşme şartlarına uymadığı için kontratı feshedilen ve tekrar atanmasına ait mani bir hali bulunmayan bir kişinin bir evvelki kurumunda geçen hizmetleri iş sonu tazminatının hesabında dikkate alınacak mıdır?
Sözleşmelerin yıllık olması dikkate alındığında, feshin gerçekleştiği yıla ilişkin kontrat mühletinin dikkate alınmaması, kontratlı geçen ve müddetinde sona ererek yenilenen yıllara ilişkin mühletlerin iş sonu tazminatına temel alınmasının hakkaniyet açısından uygun olacaktır. Zira feshedilen kontrat “mali yıla ilişkin olan” kontrattır. 10 sene 4/B’li olarak vazife yapan ve bilahare 10. yılında kontrat şartlarına uymaması halinde kurumunca mukavelesi fesih edilen çalışanın en makûs kaidelerde 9 yıllık hizmetine ait iş sonu tazminatının ne olacağı hususu Hazine ve Maliye Bakanlığınca açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.
4/B’li çalışanın kontratını kendisinin feshetmesi?
Yukarıda bahsi geçen Temellerin 5 inci hususunda, “Sözleşme müddetleri mali yıl ile sonludur.” kararı, Ek 6 ncı hususunun 2 nci fıkrasında da “Personel; kendi isteği ile bir ay evvelce haber vermek şartıyla yahut Ek 1 inci unsurun dördüncü fıkrasının (b) ve (c) bendi uyarınca mukaveleyi tek taraflı feshedebilir.” kararı yer almaktadır.
Burada değerli olan konu mukavelesini dilediği vakit feshedip edemeyeceğidir. İşçi ile kurum ortasındaki mukavele mali yılla sonlu yapıldığından burada geçen “bir ay” sözünden örneğin 31/12/2019 yılı sonuna kadar yapılan mukaveleler için en geç 30 Kasım 2019 olarak anlaşılması gerekmektedir.
Mülga Devlet İşçi Başkanlığının da bu hususu destekleyen çok sayıda görüşü bulunmaktadır. Başkanlığın yerleşik görüşlerinde, mukavele bitim tarihinden en az 1 ay evvel ilgili personelce mukaveleyi yenilemeyeceğine ait dilekçe veren çalışanın bu durumunun fesih kapsamında olmayacağı ve bu çalışanın 1 sene beklemeksizin kontratlı işçi konumuna atanmasının mümkün olduğu belirtilmiştir.
Buradan hareketle en az 2 yıl hizmeti bulunsa bile kontratı mali yılsonunda bitecek bir işçi örneğin 1 Eylül 2019 tarihinde dilekçe verse ve 1 ay sonra istifa etse iş sonu tazminatı alamayacaktır.
Ancak Danıştay 11. Dairesinin E:2015/488, K:2018/2108 sayılı ve 18/04/2018 tarihli kararında, “…Bununla birlikte, dava konusu olayda, davacı ile davalı yönetim ortasında imzalanan Hizmet Kontratının 9/d unsurunda, çalışanın bir ay evvel ihbar etmek kaidesiyle sebep göstermeksizin mukaveleyi feshedebileceği kararına yer verilmiş olup; haklı bir nedenin varlığı halinde, davacının kontratın feshine ait olarak bir ay evvelce ihbar yükümlülüğünün bulunduğundan kelam etmek mümkün değildir.
Bu durumda, Kamu Çalışanı Seçme İmtihanı ile öteki bir kamu kurumuna atanması yapılan ve kontratının feshi talebiyle davalı yönetime yapmış olduğu müracaat sonucunda anılan yönetim ile ilişiği kesilen davacının, kelam konusu talebinin haklı bir nedene dayandığı açık olduğundan, üstte yer alan mevzuat kararları uyarınca tarafına iş sonu tazminatı ödenmesi gerekirken, aksi tarafta tesis edilen süreçte hukuka uyarlık bulunmamaktadır…” halinde karar vererek KPPS ile atanmayı haklı bir neden saymış ve yıl ortasında mukavelesini tek taraflı fesheden ilgiliye iş sonu tazminatı ödenmesine hükmetmiştir.
Memurlar.Net açıklaması: Öncelikle belirtmek gerekir ki İdari Dava Daireleri Şurası Kararı yahut İçtihadı Birleştirme Kararı olmadığı sürece Danıştay kararları kişiseldir. Lakin Danıştay bu kararıyla yeni bir açılım getirmemiş bilakis yeni tartışma konusu açmıştır. Zira haklı neden kavramı bireyden bireye, olaydan olaya değişeceğinden rastgele bir vakitte mukavelesini feshedip tazminat talebinde bulunanlar fesih münasebetlerinin haklı olduğu konusunda mahkemeleri ikna etmeleri halinde tazminatı alacaklardır.
Bir örnek vermek gerekirse, Asıllar eş ve sıhhat özrü sebebiyle tayin olamadığından istifa eden bir kontratlı çalışanın iş sonu tazminatı alabileceği belirtmişken, “Aynı unvan ve niteliği haiz boş durum bulunması halinde, eşi şehit olan işçinin kurum içi yer değişiklik talebi, bir keze mahsus olmak üzere yerine getirilir.” kararından yararlanamayan ve istifa eden bir işçi Danıştay kararına nazaran iş sonu tazminatı alabilecektir. Eşi şehit olan ve tüm hayatına baştan başlamak zorunda kalan işçi için bundan daha haklı bir sebep olamaz.
Unvan değişikliği yapan kontratlı çalışanın durumu?
Mezkur Asılların ek 1 inci hususunda, “Öğrenim durumu itibariyle ihraz edilen ve ekli 4 sayılı cetvelde yer alan unvanlara ait durumlara ek 4 üncü husus çerçevesinde atanmak suretiyle unvan değişikliği yapanlardan,” kararına yer verilmiştir.
Unvan değişikliği yapan kontratlı işçisinde en az 2 yıl bu statüde hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatı alması mümkün bulunmaktadır.
Ancak burada kastedilen unvan değişikliğinin açıklanması gerekmektedir. Kanun koyucu bunun için iki kaide öne sürmüştür ve bu iki kural bir ortada olacaktır: Diplomayla ihraz edilen bir unvan ve bu unvanın Temeller eki cetvelde yer alması.
Örneğin; hemşire unvanı hem diploma ile ihraz edilen bir unvan hem de cetvelde yer almaktadır. Ofis Çalışanı cetvelde yer almakla birlikte diploma ile ihraz edilen bir unvan değildir. Zabıt Katipliği, Yurt İdare Memurluğu cetvelde olmakla birlikte diploma ile ihraz edilen unvanlar değildir.
Büro işçisi olarak kontratlı çalışan bir işçi bilahare hemşirelik, mühendislik, mimarlık, teknikerlik üzere bir okulu bitirip diploma ile bir unvan elde edip tekrar KPSS ile birebir yahut öbür bir kuruma 4/B’li atanması halinde iş sonu en az iki yıl hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatı alabilecektir. (Not: öbür statülere de atanması halinde en az 2 yıllık hizmeti varsa tekrar alabilecektir.)
Eş ve sıhhat durumu nedeniyle tayin olamayan ve tek taraflı mukaveleyi fesheden işçinin durumu?
Mezkur Asılların ek 1 inci unsurunda, “Eş yahut sıhhat durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmakla birlikte; geçiş yapacağı hizmet ünitesi bulunmaması, ünite bulunmakla bir arada o ünitede tıpkı unvan ve niteliği haiz boş konum bulunmaması yahut en az bir yıllık fiili çalışma kaidesini karşılayamaması nedenlerinden rastgele birine bağlı olarak, Ek 3 üncü hususun (b) yahut (c) bendi kararı kendilerine uygulanamayanlardan,” kararı yer almaktadır.
Ek 3 üncü unsurunun (b) ve (c) bendinde ise, “b) Çalışanın eş durumuna bağlı kurum içi yer değişikliği talebi; vizeli olduğu ünitede fiilen en az bir yıl çalışmış olması, geçiş yapacağı hizmet ünitesinde tıpkı unvan ve niteliği haiz boş konum bulunması ve kamu işçisi olan eşin, kurum içi misyon yeri değişikliği mümkün olmayan yahut mevzuatı uyarınca mecburî yer değiştirmeye tabi tutulan bir vazifede bulunması kaydıyla yerine getirilebilir.
c) Sağlık sebebine bağlı kurum içi yer değişikliği talebi; mazeret mühletince geçerli olmak üzere, işçinin geçiş yapacağı hizmet ünitesinde birebir unvan ve niteliği haiz boş durum bulunması, durumunun bulunduğu vilayetteki Devlet ve üniversite hastanesinde kendisi, eşi ve çocukları ile mevzuat uyarınca bakmakla yükümlü olduğu ana ve babasının hastalığının tedavisinin mümkün olmadığına ait sıhhat heyeti raporunu kuruma ibraz etmesi halinde yerine getirilebilir. Sıhhat mazeretinin sona ermesi durumunda, eski durumun bulunduğu vilayet sonları içerisindeki birebir unvan ve niteliği haiz boş konuma tekrar atama yapılır.” kararı yer almaktadır.
Kamu çalışanı olan eşinden dolayı tayin isteyen kontratlı çalışanın;
– Vizeli olduğu ünitede fiilen en az bir yıl çalışmış olması
– Geçiş yapacağı hizmet ünitesi bulunmaması,
– Ünite bulunmakla bir arada o ünitede tıpkı unvan ve niteliği haiz boş konum bulunmaması,
koşullarından rastgele birini sağlayamaması halinde kontratını tek taraflı olarak feshedip, en az iki yıl kontratlı hizmet mühleti bulunması halinde iş sonu tazminatı alabilecektir. Eşi kamu işçisi olmayan kontratlı çalışanın buradaki düzenlemeden yararlanması mümkün bulunmamaktadır.
(c) bendinde belirtilen raporu sunarak sıhhat mazeretinden ötürü isteyen kontratlı işçinin;
– Geçiş yapacağı hizmet ünitesi bulunmaması,
– Ünite bulunmakla bir arada o ünitede tıpkı unvan ve niteliği haiz boş durum bulunmaması,
halinde kontratını tek taraflı olarak feshedip, en az iki yıl kontratlı hizmet müddeti bulunması halinde iş sonu tazminatı alabilecektir. Dikkat edileceği üzere sıhhat mazeretinden ötürü tayin isteyen kontratlı çalışanın en az 1 sene çalışma mecburiyetinin bulunmamasıdır.
Belediyelerde çalışan kontratlı çalışanın durumu?
03/07/2005 tarihli ve 5393 sayılı Kanunun 49 uncu unsurunda; belediye ve bağlı kuruluşlarında, norm takıma uygun olarak etraf, sıhhat, veterinerlik, teknik, hukuk, iktisat, bilişim ve bağlantı, planlama, araştırma ve geliştirme, eğitim ve danışmanlık alanlarında avukat, mimar, mühendis, kent ve bölge plancısı, çözümleyici ve programcı, tabip, uzman tabip, ebe, hemşire, veteriner, kimyager, teknisyen ve tekniker üzere uzman ve teknik işçi yıllık mukavele ile çalıştırılabileceği ve bu işçi hakkında bu Kanunla düzenlenmeyen konularda vize kuralı aranmaksızın 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü unsurunun (B) fıkrasına nazaran istihdam edilenler hakkındaki kararlar uygulanacağı karar altına alınmıştır. 49 uncu unsur incelendiğinde yalnızca kısmi vakitli olarak çalışanlara iş sonu tazminatı ödenmeyeceği karar altına alınmıştır.
Dolayısıyla üstte yer verilen açıklamalar bu işçi için de geçerlidir.
Yorum Yok